【A郎台語小詞典】 EP. 29-Kā、Kah

今á日beh hâm ta̍k-ke來討論chit ê kā hâm kah，chit 2 ê字chêng我開始學台文了後，發現真chē朋友lóng舞bē清楚，霧sà-sà。我5年進前bat tī社交媒體頂面，分享過我所整理ê資料，到taⁿ mā是koh真chē朋友ē挖he舊文出來看，想想--leh，chit-má tng teh做ê節目有聲音，koh藉chit ê都合來分析看māi--leh，凡勢ē對iáu bē hiah清楚ê朋友，加減á有幫贊。

頭起先，咱先來講kā，chit ê kā，to̍h是「單方面」，對mi̍h-kiāⁿ a̍h是人去做1 ê動作，像講，kā伊phah，kā mi̍h-kiāⁿ khǹg--leh，kā ê對象，是咱tú-chiah所講ê「伊」hâm「mi̍h-kiāⁿ」，in 2 ê是被動ê角色。

Kah to̍h無kâng，親像我kah伊講話，to̍h是2 ê人「雙方面」lóng有leh講話，我kah伊sio-phah，to̍h是我phah--伊，伊mā phah--我，che是互相--ê，咱chiah ē用kah。

咱kám ē-sái講我kā伊開講？Bē-sái！因為開講是2 ê人互相teh對話，nā kan-na 1 ê人teh講，he to̍h親像leh kâng教示án-ne，to̍h m̄是開講--ah。

Chhiāⁿ-chhiāⁿ ē聽tio̍h人leh講「我kah你講」，che一般來講lóng是m̄ tio̍h--ê，èng該是「我kā你講」，是我有tāi-chì beh講hō͘你聽，nā講做我kah你講，ē變做對方有話beh講，我chit-má beh聽伊講，koh來我mā ē回應，beh互相討論tāi-chì án-ne。

另外koh用1 ê例來做比較，「你去kā伊講」，to̍h是你ài去講hō͘伊知影ê意思，「你去kah伊講」，to̍h有你ài去chhōe伊參詳ê意思，só͘-pái差1字，咱leh聽ê意思to̍h ē完全無kâng。

以上是kah hâm kā 2 ê字意思ê精差，另外咱mā ē-tàng ùi咱講話ê聲音來分析，「kā」一般講話ē講去第3調a̍h是第7調，「我kā³你講」、「我kā⁷你講」，chit 2種lóng有人leh講，「kah」一般咱講話ê時，ē講tī第1 a̍h是第2調，親像「我kah¹你講」、「我kah²你講」án-ne。

Chit遍咱ùi意思kah語音，來討論chit 2字無kâng ê所在，ǹg望咱ê聽眾朋友bē koh花kô-kô kiam sa無cháng。

Kin-á-ji̍t beh hâm ta̍k-ke lâi thó-lūn chit ê kā hâm kah, chit 2 ê jī chêng góa khai-sí o̍h Tâi-bûn liáu-āu, hoat-hiān chin chē pêng-iú lóng bú bē chheng-chhó, bū-sà-sà. Góa 5 nî chìn-chêng bat tī siā-kau mûi-thé téng-bīn, hun-hióng kòe góa só͘ chéng-lí ê chu-liāu, kàu taⁿ mā sī koh chin chē pêng-iú ē ó͘  he kū bûn chhut-lâi khòaⁿ, siūⁿ siūⁿ--leh, chit-má tng teh chò ê chiat-bo̍k ū siaⁿ-im, koh chià chit ê to͘-ha̍p lâi hun-sek khòaⁿ-māi--leh, hoān-sè ē tùi iáu bē hiah chheng-chhó ê pêng-iú, ke-kiám-á ū pang-chān.

Thâu-khí-seng, lán seng lâi kóng kā, chit ê kā, to̍h sī “tan hong-bīn”, tùi mi̍h-kiāⁿ a̍h-sī lâng khì chò 1 ê tōng-chok, chhiūⁿ-kóng, kā i phah, kā mi̍h-kiāⁿ khǹg--leh, kā ê tùi-siōng, sī lán tú-chiah só͘-kóng ê “i” hâm “mi̍h-kiāⁿ”, in 2 ê sī pī-tōng ê kak-sek.

Kah to̍h bô kâng, chhin-chhiūⁿ góa kah i kóng-ōe, to̍h sī 2 ê lâng “siang hong-bīn” lóng ū leh kóng ōe, góa kah i sio-phah, to̍h sī góa phah--i, i mā phah--góa, che sī hō͘-siong--ê, lán chiah ē iōng kah. 

Lán kám ē-sái kóng góa kā i khai-káng? Bē-sái! In-ūi khai-káng sī 2 ê lâng hō͘-siong teh tùi-ōe, nā kan-na 1 ê lâng teh kóng, he to̍h chhin-chhiūⁿ leh kâng kà-sī án-ne, to̍h m̄ sī khai-káng--ah.

Chhiāⁿ-chhiāⁿ ē thiaⁿ tio̍h lâng leh kóng “góa kah lí kóng”, che it-poaⁿ lâi kóng lóng sī m̄ tio̍h--ê, èng-kai sī “góa kā lí kóng”, sī góa ū tāi-chì beh kóng hō͘ lí thiaⁿ, nā kóng chò góa kah lí kóng, ē piàn-chò tùi-hong ū ōe beh kóng, góa chit-má beh thiaⁿ i kóng, koh lâi góa mā ē hôe-èng, beh hō͘-siong thó-lūn tāi-chì án-ne.

Lēng-gōa koh iōng 1 ê lē lâi chò pí-kàu, “lí khì kā i kóng”, to̍h sī lí ài khì kóng hō͘ i chai-iáⁿ ê ì-sù, “lí khì kah i kóng”, to̍h ū lí ài khì chhōe i chham-siông ê ì-sù, só͘-pái chha 1 jī, lán leh thiaⁿ ê ì-sù to̍h ē oân-choân bô kâng.

Í-siōng sī kah hâm kā 2 ê jī ì-sù ê cheng-chha, lēng-gōa lán mā ē-tàng ùi lán kóng-ōe ê siaⁿ-im lâi hun-sek, “kā” it-poaⁿ kóng-ōe ē kóng khì tē 3 tiāu a̍h-sī tē 7 tiāu, “góa kā³ lí kóng”, “góa kā⁷ lí kóng”, chit 2 chióng lóng ū lâng leh kóng, “kah” it-poaⁿ lán kóng-ōe ê sî, ē kóng tī tē 1 a̍h-sī tē 2 tiāu, chhin-chhiūⁿ “góa kah¹ lí kóng”, “góa kah² lí kóng” án-ne.

Chit piàn lán ùi ì-sù kah gí-im, lâi thó-lūn chit 2 jī bô kâng ê só͘-chāi, ǹg-bāng lán ê thiaⁿ-chiòng pêng-iú bē koh hoe-kô-kô kiam sa bô cháng.