「宋干節」(สงกรานต์ ; Songkran)落在每年 4 月 13 日至 15 日,除了是泰國的新年,也是俗稱的潑水節。「水」在佛教中象徵著淨化與祝福,因此人們會在這天互相潑水,以洗掉過去一年的厄運,並為新的一年祈福。
不知道今年的宋干節假期,你有沒有飛往泰國,參與一年一度的潑水盛事呢?結束愉快的假期後,不妨來認識這 13 句與「水」有關的泰國諺語吧!(上篇介紹 6 句,下篇再分享另外 7 句!)
本篇內容翻譯自 Thai PBS 的文章《 宋干節──13句與「水」有關的泰國諺語,教你人生道理。 》
วันสงกรานต์ ตรงกับวันที่ 13 เมษายนของทุกปี คำว่า "สงกรานต์" มาจากภาษาสันสกฤต แปลว่า การเคลื่อนที่ หรือการ เคลื่อนย้าย หมายถึงการเคลื่อนย้ายของพระอาทิตย์ จากราศีหนึ่ง สู่อีกราศีหนึ่ง คือวันขึ้นปีใหม่นั่นเอง
宋干節落在每年的 4 月 13 日。「宋干」這個詞來自梵文,意思是移動或遷移,意指太陽在黃道帶上從一宮移動到另一宮(註:從第十二宮雙魚宮,移動到第一宮牡羊宮),就是新的一年的開始。
ส่วนที่มาของการใช้“น้ำ”เล่นสาดกัน เกิดขึ้นจากวันสงกรานต์เป็นช่วงหลังฤดูเก็บเกี่ยวพืชพรรณธัญญาหาร ผู้คนในสมับโบราณ จึงคิดหากิจกรรมเพื่อเป็นการพักผ่อน เป็นที่มาของกิจกรรมที่เปิดโอกาสให้หนุ่มสาวได้พบกัน และเล่นสาดน้ำกัน เพื่อคลายความร้อนในเดือนเมษายนอีกด้วย
至於用「水」互相潑灑的起源,源於宋干節正值農作穀物收成之後的季節,古時候的人便想出了一個活動,作為休息的方式,也成為年輕人能夠相見歡並潑水的活動由來,藉以緩解四月的炎熱。
ในเวลาต่อมา พิธีสงกรานต์จึงใช้“น้ำ”เป็นสัญลักษณ์ โดยใช้น้ำรดให้แก่กันเพื่อความชุ่มชื่น มีการขอพรจากผู้ใหญ่ มีการรำลึกและกตัญญูต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับ รวมทั้งการสรงน้ำพระที่นำมาซึ่งความเป็นสิริมงคล เพื่อให้เป็นการเริ่มต้นปีใหม่ที่มีความสุข
後來,宋干節的儀式便以「水」作為象徵,透過互相潑水來感到神清氣爽;有向長輩祈福、有對已逝祖先的追憶和感激,也包含具吉祥寓意的浴佛,作為幸福的新年開端。
จะเห็นได้ว่า สังคมไทยผูกพันกับ“น้ำ”มาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะในเทศกาลสงกรานต์ ที่มีน้ำเป็นสัญลักษณ์สำคัญ และในช่วงเทศกาลสงกรานต์นี้ จึงขอรวบรวม“สำนวนสุภาษิตไทย”ที่เกี่ยวข้องกับน้ำ เพื่อสะท้อนวิถีชีวิตที่ผูกพันกับสายน้ำของคนไทยมาหลายชั่วอายุคน
由此可見,泰國社會和「水」有著深遠的連結,尤其是以水作為重要象徵的宋干節。因此,在這個宋干節期間,我們匯集了與水有關的「泰國成語與諺語」,反映世世代代的泰國人與流水息息相關的生活方式。
1. น้ำขึ้นให้รีบตัก
มีความหมายว่า เมื่อมีโอกาส หรือเมื่อโอกาสมาถึง จงรีบทำ เวลาน้ำขึ้นให้รีบตัก ถ้าน้ำลงแล้วจะพลาดโอกาส นอกจากนั้นยังมีความหมายว่า ใช้ประโยชน์จากโอกาสที่มีมาให้ได้มากที่สุด หรือเมื่อมีโอกาสดี ควรรีบคว้าไว้
1. 水漲時趕快舀(寓意:有好機會時,應該趕快行動;打鐵趁熱。)
意思是說,當有機會或機會來臨時,務必趕快行動。水上漲時趕快舀起,如果水位下降,就會錯失機會。此外,還有這個意思──充分利用所擁有的機會,或當有好機會時,應該趕快抓住它。
2. น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา
มีความหมายว่า โอกาสของใครคนนั้นก็จะกระทำการได้เปรียบกว่าอีกฝ่าย แต่เมื่อถึงโอกาสของอีกฝ่าย ฝ่ายนั้นก็จะได้เปรียบบ้างเช่นกัน นิยามสั้น ๆ ว่าคือ“ทีใคร ทีมัน”
ที่มาของสํานวนนี้ เปรียบถึงเมื่อมีน้ำท่วม มดก็จะจมน้ำและถูกปลากิน แต่หากน้ำแห้ง ปลาก็จะถูกมดกัดกินได้เช่นกัน ธรรมชาติกับมนุษย์ก็เช่นกัน
2. 水來魚吃螞蟻,水退螞蟻吃魚(寓意:機會屬於誰的,優勢就是那個人的。)
意思是說,機會屬於誰的,那個人就比另一方更具優勢行動,但當機會屬於另一方時,另一方同樣也具有優勢。簡短的定義就是:「當他的時機來臨時,就輪到他了。」
這個成語的由來,是當有洪水時,螞蟻會被水淹沒,並被魚吃掉;但如果水乾涸,魚同樣會被螞蟻咬並吃掉。自然界和人類是一樣的。
3. น้ำท่วมทุ่ง ผักบุ้งโหรงเหรง
มีความหมายว่า เป็นการพูดมาก แต่ได้เนื้อหาสาระน้อย ใช้ในการเปรียบเปรยกับคนที่พูดแล้วคนฟังไม่สามารถจับใจความสำคัญหรือเนื้อหาสาระอะไรได้ พูดวกไปวนมาจนไม่รู้ว่าส่วนใดเป็นใจความหลัก ใจความรอง แสดงได้ถึงความรู้ของผู้พูดว่าไม่ได้มีความรู้ในเรื่องนั้นจริง ดังนั้นก่อนที่จะสื่อสารกับผู้ฟัง ควรเตรียมข้อมูลในเรื่องที่จะพูดให้กระชับ ตรงประเด็น
3. 水淹沒田地,空心菜卻很稀疏(寓意:說的話很多,但有意義的內容卻很少。)
意思是說,話講的很多,但有意義的內容卻很少。用於暗指那些說話讓聽者無法抓到重點或實質內容的人。說話繞來繞去,讓人不知道哪部分是主要內容,哪部分是次要內容;可以顯示出,說話者實際上對於那個主題是不具備知識的。因此,在與聽者溝通前,應該把貼近主題且切中要點的資訊準備好。
4. มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ
มีความหมายว่า การที่บุคคลหนึ่งไม่ยอมช่วยงานส่วนรวม แต่ยังทำตัวเกะกะการดำเนินงานของส่วนรวมให้มีความลำบากมากขึ้นไปอีก ที่มาของสํานวนดังกล่าว คำว่า“รา”ในที่นี้ แปลว่า ทำให้น้อยลง อ่อนลง หมดไปอย่างช้า ๆ คว่า“มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ”จึงเปรียบเปรยถึงผู้ที่ลงเรือลำเดียวกับคนอื่นแล้วไม่ยอมช่วยพายเรือ แต่ยังเอาขาจุ่มลงไปในน้ำ ยิ่งจะทำให้คนพายอื่น ๆ ต้องลำบากยิ่งขึ้น
4. 手不划,用腳擋水(寓意:不幫忙還阻礙別人做事。)
意思是說,某個人不願意幫忙分擔團體任務,還妨礙團體任務的進行,使狀況變得更加麻煩。這句成語的來源,其中「รา」這個詞,意思是「讓…減少、變弱、慢慢地消失」。而「มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ」這句話,便暗指那些和別人搭乘同一艘船,卻不願意幫忙划槳,還把腳伸入水中,讓其他划槳的人更加困難的人。
5. บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น
มีความหมายว่า การรู้จักผ่อนปรนเข้าหากัน ไม่ให้เกิดการกระทบกระเทือนใจขุ่นเคืองกัน เป็นการถนอมน้ำใจซึ่งกันและกัน ไม่ให้ฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดเกิดความอึดอัด โดยการใช้ท่าทีละมุนละม่อม
สำนวนนี้ใช้เตือนใจไม่ให้ยึดติดกับสิ่งใดจนเกินไป เปรียบเทียบกับการเก็บดอกบัวในน้ำ โดยปกติบัวจะมีเหง้าอยู่ใต้โคลนในน้ำ ดอกและใบเป็นส่วนที่โผล่ขึ้นมาเหนือน้ำ การจะเก็บดอกบัวเพื่อไม่ให้กระทบกระเทือนมาก ต้องดึงก้านดอกเพียงเบา ๆ ไม่ให้กระทบกระเทือนจนทำให้โคลนตมฟุ้งกระจาย
5. 不讓蓮花受傷,不讓水混濁(寓意:懂得妥協退讓,不讓彼此感到受傷;懂得珍惜體貼,不讓彼此感到不悅。)
意思是說,懂得妥協退讓,不讓彼此感到受傷和不悅,是對彼此的珍惜和體貼。透過溫和的舉止,不讓任一方感到不舒服。
這個成語用來體醒人們,不要過度執著於某些事物,並以採摘水中的蓮花作為比喻。通常蓮花的根部會在水下的淤泥中,花朵和葉子則是浮出水面之上的部分;採摘蓮花時,為了不要太影響水底,必須只能輕輕的拉起花梗,不讓淤泥翻揚。
6. น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า
มีความหมายว่า คนเราต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน และได้ประโยชน์ร่วมกันในการอยู่ในสังคม เหมือนกับน้ำที่จะต้องพึ่งพาเรือ ในการที่จะช่วยให้สายน้ำมีการเคลื่อนไหว และมีประโยชน์ช่วยให้สายน้ำนั้นยังคงอยู่ ในคราวเดียวกัน ธรรมชาติของเสือนั้นเกิดในป่า เติบโตในป่า เสือจำเป็นต้องอาศัยป่าในการดำรงชีวิตและสืบเผ่าพันธุ์ต่อไป
6. 水依賴船,虎依賴森林(寓意:彼此相互依賴。)
意思是說,我們人與人必須依賴彼此,並在社會中共同生活獲取利益。就像水必須依賴船,才能幫助水流流動,並利於流水持續存在。同樣地,老虎的天性始於森林、在森林中成長,老虎必須依賴森林來維持生存並繁衍後代。
本篇取自Thai PBS:https://www.thaipbs.or.th/now/content/2577