【A郎台語小詞典】 EP. 24-Thòaⁿ

今á日咱beh來紹介chit字thòaⁿ，thòaⁿ ê概念to̍h是ùi 1點散--開。比論講，咱kā墨汁滴1滴tī紙面頂，墨汁ē hō͘紙suh--入-去，koh來，hit ê墨jiah to̍h ē jú tò͘ jú大jiah，一直到紙kā墨汁suh飽為止，lóng koh ē繼續變大，m̄是tú滴--落-來hiah細點，che to̍h是thòaⁿ。Nā開始thòaⁿ，to̍h是影響ê範圍ē jú來jú大，jú來jú遠。

Só͘-pái，chit字thòaⁿ，咱ē-tàng使用tī真chē所在，像講病，「伊he歹mih-á已經tùi肺部thòaⁿ去腦--ah，時間無chhun jōa chē，lín nā有siáⁿ-mih iáu-bē處理--ê，to̍h m̄-thang拖--a。」Mā有講：「Che疫情jú thòaⁿ jú嚴重，咱ta̍k-ke to̍h趕緊chhōe時間去chù預防siā，án-ne khah安心--lah。」Mā ē-tàng講植物，「Che籐á你看--tio̍h nā無緊ka bán--起-來，liam-mi to̍h thòaⁿ kah kui ê籬笆lóng是--ā！」Mā ē-tàng講火：「Che火teh thòaⁿ kài緊，ài緊去叫人來tàu phah火！」

Koh另外1種，to̍h是leh講性命產生新ê後代，che to̍h是生thòaⁿ，人生kiáⁿ，蟲thòaⁿ卵，種子puh芽，kin蕉吐kiáⁿ，lóng是thòaⁿ ê概念。咱ē-tàng講：「番薯真gâu thòaⁿ，tiâu土to̍h ē活！」咱nā beh種番薯，the̍h番薯籐，chhìn-chhái póe kóa土ka am--leh，ak水，伊to̍h ē活--ah，咱有1句俗語應該mā kài chē人bat聽--過：「番薯m̄驚落土爛，只求枝葉代代thòaⁿ。」Só͘-pái，咱主持人有講tio̍h「咱ê母語chiah ē代代thòaⁿ」，to̍h是咱ê母語ē-tàng一直活--leh，一直流傳--落-去ê意思。

Kin-á-ji̍t lán beh lâi siāu-kài chit jī thòaⁿ, thòaⁿ ê khài-liām to̍h sī ùi 1 tiám sòaⁿ--khui. Pí-lūn kóng, lán kā ba̍k-chiap tih 1 tih tī chóa bīn-téng, ba̍k-chiap ē hō͘ chóa suh--ji̍p-khì, koh lâi, hit ê ba̍k jiah to̍h ē jú tò͘ jú tōa jiah, it-ti̍t kàu chóa kā ba̍k-chiap suh pá ûi-chí, lóng koh ē kè-sio̍k piàn tōa, m̄ sī tú tih--lo̍h-lâi hiah sè tiám, che to̍h sī thòaⁿ. Nā khai-sí thòaⁿ, to̍h sī éng-hióng ê hoān-ûi ē jú lâi jú tōa, jú lâi jú hn̄g.

Só͘-pái, chit jī thòaⁿ, lán ē-tàng sú-iōng tī chin chē só͘-chāi, chhiūⁿ-kóng pēⁿ, “I he pháiⁿ-mih-á í-keng tùi hì-pō͘ thòaⁿ khì náu--ah, sî-kan bô chhun jōa chē, lín nā ū siáⁿ-mih iáu-bē chhú-lí--ê, to̍h m̄-thang thoa--a.” Mā ū kóng: “Che e̍k-chêng jú thòaⁿ jú giâm-tiōng, lán ta̍k-ke to̍h kóaⁿ-kín chhōe sî-kan khì chù ī-hông siā, án-ne khah an-sim--lah.” “Mā ē-tàng kóng si̍t-bu̍t, “Che tîn-á lí khòaⁿ--tio̍h nā bô kín ka bán--khí-lâi, liam-mi to̍h thòaⁿ kah kui ê lî-pa lóng sī--ā!” Mā ē-tàng kóng hóe: “Che hóe teh thòaⁿ kài kín, ài kín khì kiò lâng lâi tàu phah hóe!”

Koh lēng-gōa 1 chióng, to̍h sī leh kóng sìⁿ-miā sán-seng sin ê hiō-tāi, che to̍h sī seⁿ-thòaⁿ, lâng seⁿ kiáⁿ, thâng thòaⁿ nn̄g, chéng-chí puh gê, kin-chio thò͘ kiáⁿ, lóng sī thòaⁿ ê khài-liām. Lán ē-tàng kóng: “Han-chî chin gâu thòaⁿ, tiâu thô͘ to̍h ē oa̍h!” Lán nā beh chèng han-chî, the̍h han-chî-tîn, chhìn-chhái póe kóa thô͘ ka am--leh, ak-chúi, i to̍h ē oa̍h--ah, lán ū 1 kù sio̍k-gí èng-kai mā kài chē lâng bat thiaⁿ--kòe: “Han-chî m̄-kiaⁿ lo̍h-thô͘ nōa, chí kiû ki-hio̍h tāi-tāi thòaⁿ.” Só͘-pái, lán chú-chhî-jîn ū kóng tio̍h “Lán ê bó-gí chiah ē tāi-tāi thòaⁿ”, to̍h sī lán ê bó-gí ē-tàng it-ti̍t oa̍h--leh, it-ti̍t liû-thoân--lo̍h-khì ê ì-sù.