【A郎台語小詞典】 EP. 22-箍/Kho͘

今á日，咱beh來hâm各位做夥來研究chit字kho͘。Kho͘，有圓ê意思。圓kho͘-á，to̍h是1 ê圓圓ê形。

Kho͘ ē-tàng the̍h來形容圓thiāu-á形ê mi̍h-kiāⁿ，像講1 kho͘柴，1 kho͘魚，mā有柴kho͘ kah魚kho͘ ê講法。Nā beh keng體人siáⁿ lóng m̄-bat，mā ē講「你是bat 1 kho͘芋á番薯hio͘h！」有時chūn mā ē the̍h來講人，m̄-koh to̍h是khah kâng輕視，像講「你chit kho͘ hoⁿh，生雞卵無，放雞屎有niâ！」Kā人當做圓thiāu-á形ê「mi̍h-kiāⁿ」 teh講，chit lō話to̍h有影khah無客氣--ah！

Nā the̍h來形容地理上空間ê概念。Chit-kho͘圍á，to̍h是leh講chit pêng附近周圍ê所在。四kho͘圍á，to̍h是以ka-tī做中心ê四pêng邊--á ê所在，咱mā有講做四kho͘-liàn轉。

Nā the̍h來做動詞，有圍ho͘ tiâu ê意思。Kho͘桶，to̍h是做桶á，有1種職業hō做kho͘桶師傅，to̍h是專門leh kâng做桶á ê人。古早ê桶á是用柴phìⁿ做--ê，用鐵kho͘ kā siah好ê柴phìⁿ-á kho͘做夥，to̍h是柴桶，kek酒ê酒桶mā lóng ài有桶kho͘ ka kho͘ tiâu--leh。桶kho͘凡勢各位tiāⁿ-tiāⁿ ē聽--tio̍h，做1 ê例句來解說，to̍h真好理解，「Chit-má ta̍k ê無kāng心，你to̍h ài出來做桶kho͘，kho͘ hō͘ ta̍k ê ē團結，做夥來phah拚。」Tī chia，桶kho͘，to̍h是ài kā人kho͘-óa--lâi，kho͘-tiâu--leh，kho͘ ho͘ ē團結ê人。

 Koh有1 ê趣味ê詞叫做月圍kho͘，che是1種天文現象，to̍h是月娘邊--á出現1 liàn光環，一般是天頂有薄雲ê暗暝chiah看ē tio̍h，形成ê原理kah日時ê khēng kāng款。

最後，咱tī A郎ê故事內底有講tio̍h「He桃á差不多伊雙手kho͘--起-來hiah-nī大」，to̍h是kā雙手kho͘做1 ê圓kho͘-á án-ne，桃á有jōa大，mā歡迎ta̍k-ê雙手ka kho͘--1-ē，想像看māi--leh。

Kin-á-ji̍t, lán beh lâi hâm kok-ūi chò-hóe lâi gián-kiù chit jī kho͘. Kho͘, ū îⁿ ê ì-sù. Îⁿ-kho͘-á, to̍h sī 1 ê îⁿ-îⁿ ê hêng.

Kho͘ ē-tàng the̍h-lâi hêng-iông îⁿ-thiāu-á hêng ê mi̍h-kiāⁿ, chhiūⁿ kóng 1 kho͘ chhâ, 1 kho͘ hî, mā ū chhâ-kho͘ kah hî-kho͘ ê kóng hoat. Nā beh keng-thé lâng siáⁿ lóng m̄-bat, mā ē kóng “Lí sī bat 1 kho͘ ō͘-á han-chî hio͘h!” Ū sî-chūn mā ē the̍h-lâi kóng lâng, m̄-koh to̍h sī khah kâng khin-sī, chhiūⁿ kóng “ Lí chit kho͘ hoⁿh, seⁿ ke-nn̄g bô, pàng ke-sái ū niâ!” Kā lâng tòng-chò îⁿ-thiāu-á hêng ê “mi̍h-kiāⁿ” teh kóng, chit lō ōe to̍h ū-iáⁿ khah bô kheh-khì--ah!

Nā the̍h-lâi hêng-iông tē-lí siōng khong-kan ê khài-liām. Chit-kho͘-ûi-á, to̍h sī leh kóng chit pêng hū-kīn chiu-ûi ê só͘-chāi. Sì-kho͘-ûi-á, to̍h sī í ka-tī chò tiong-sim ê sì-pêng piⁿ--á ê só͘-chāi, lán mā ū kóng chò sì-kho͘-lián-tńg.

Nā the̍h lâi chò tōng-sû, ū ûi ho͘ tiâu ê ì-sù. Kho͘-tháng, to̍h sī chò tháng-á, ū 1 chióng chit-gia̍p hō chò kho͘-tháng-sai-hū, to̍h sī choan-bûn leh kâng chò tháng-á ê lâng. Kó͘-chá ê tháng-á sī iōng chhâ phìⁿ chò--ê, iōng thih-kho͘ kā siah hó ê chhâ-phìⁿ-á kho͘ chò-hóe, to̍h sī chhâ-tháng, kek-chiú ê chiú-tháng mā lóng ài ū tháng-kho͘ ka kho͘ tiâu--leh. Tháng-kho͘ hoān-sè kok-ūi tiāⁿ-tiāⁿ ē thiaⁿ--tio̍h, chò 1 ê lē-kù lâi kái-soeh, to̍h chin hó lí-kái, “Chit-má ta̍k ê bô kāng-sim, lí to̍h ài chhut-lâi chò tháng-kho͘, kho͘ hō͘ ta̍k ê ē thoân-kiat, chò-hóe lâi phah-piàⁿ.” Tī chia, tháng-kho͘, to̍h sī ài kā lâng kho͘-óa--lâi, kho͘-tiâu--leh, kho͘ ho͘ ē thoân-kiat ê lâng. 

Koh ū 1 ê chhù-bī ê sû kiò-chò goe̍h-ûi-kho͘, che sī 1 chióng thian-bûn hiān-siōng, to̍h sī goe̍h-niû piⁿ--á chhut-hiān 1 liàn kng khoân, it-poaⁿ sī thiⁿ-téng ū po̍h hûn ê àm-mî chiah khòaⁿ ē tio̍h, hêng-sêng ê goân-lí kah ji̍t-sî ê khēng kāng-khoán.

Chòe-āu, lán tī A-lông ê kò͘-sū lāi-té ū kóng tio̍h “He thô-á chha-put-to i siang-chhiú kho͘--khí-lâi hiah-nī tōa”, to̍h sī kā siang-chhiú kho͘ chò 1 ê îⁿ-kho͘-á án-ne, thô-á ū jōa-tōa, mā hoan-gêng ta̍k-ê siang-chhiú ka kho͘--1-ē, sióng-siōng khòaⁿ-māi--leh.