【A郎】EP. 05 攏是為tio̍h天下萬民--啦！

A郎斟酌ka看，chit ê烏狗兄面路á koh真緣投，to̍h是目頭sió-khóa-á kat-kat，憂愁憂愁ê形，留2撇嘴鬚，性格性格，烏狗兄chit 3字是叫ē得過。穿1 su白色ê長phàu，凡勢是最近khah落魄，長phàu kō kah 1 chhok 1 chhok烏烏lóng無整理。A郎講：「烏狗兄，你tòa tī tó位？我送你去lín tau歇睏好--無？」A明講：「叫我A明to̍h好，gún tau tī頭前直直去，請來gún tau奉茶！」2人chiū án-ne沿路開講沿路tùi A明in厝--去。無jōa久，行到崙頂，kan-na看tio̍h幾間人家厝，to̍h是無看tio̍h牧場。A明手比hit間細細間á ê草厝，講：「Hit間to̍h是gún tau，請入來坐。」行kah厝內，kan-na看tio̍h 1 tè桌á，無椅á，頂面khǹg茶kó͘ kah au-á，1 kóa sù常有teh用ê家私khǹg tī壁角，整齊整齊，另外1 pêng ê厝角chhu kài chē稻草，應該to̍h是睏tī稻草頂面做眠床。冊kài chē，整齊整齊幾nā tha̍h khǹg tī壁角。

2人chē tī桌á邊，A郎問：「A明，你做siáⁿ khang-khòe？」應講：「我是讀冊人，想beh做軍師。」Sòa--lòe A明soah直直講，講bē soah，「...講tio̍h治國...，...chit ê民生福利...，...百姓bē-sái ho͘ iau--tio̍h...，」A郎thàn A明lim茶潤喉ê時想beh插話，kan-na講出：「我teh想...。」A明soah sûi接落去講：「水利建設mā kài要緊，水有夠用chiah有好年冬...，...hit時天下三分...，...食bē飽是 beh án-chóaⁿ相戰...，」A郎無講soah ê話，只好吞落喉。講到相戰ê時，A郎已經teh se̍h神，講到「天下萬民」ê時，A郎已經手thuh tī ē-hâi teh tuh龜，tuh--leh tuh--leh tuh 1 ē siuⁿ大力，手thut--去，下hâi soah去kho̍k tio̍h桌á，A明chiah親像回魂--ā án-ne，kā A郎hōe失禮，「眞歹勢！我kiàn-nā講tio̍h chia ê tāi-chì，lóng siuⁿ激動，ē講kah m̄知影人。」A郎笑笑--à，應講無要緊，sòa--lòe to̍h kā ka-tī是án-chóaⁿ來到chia，是án-chóaⁿ beh去南島phah歹人ê tāi-chì詳細講hō͘ A明聽，邀請A明做陣去。A明講：「我是teh等1 ê好主公來邀請，beh做軍師救天下萬民無m̄ tio̍h，m̄-koh he冊寫講主公to̍h ài來我chit間草厝請我3 pái，我chiah ē-tàng chhut-soaⁿ，nā無我to̍h真失khùi！」「Chhut-san lah，chhut-soaⁿ意思無kāng款！」「失禮失禮，我iû-koh講m̄-tio̍h--ah！」「無án-ne--lah，我koh請你食三粒chu̍t米丸á，1粒準做邀請1遍，án-ne ē通過--無？」A明sûi應講：「主公在上，受A明一拜！」「Chiâⁿ好chiâⁿ好，án-ne我to̍h有伴--ā，多謝你答應。」A郎kài歡喜，án-ne koh來路--ni̍h有人做伴，一定ke真趣味，mā thèng好sio-chiàu-èng，a-bú有交帶che丸á kài要緊，chit-má chiah知chiah有效。

Chit暝，2 ê人chhōe tio̍h伴，開講真久，一直到月娘peh kah koân-koân-koân ê時chūn，chiah去稻草堆頂面倒--leh，睏--去。

隔轉kang，2人精神，A郎講：「咱2 ê人beh鬥陣去南島，án-ne我chia ê丸á無夠thang食，咱ài去chhoân kóa mi̍h-kiāⁿ chah--leh，chiah thang出發。你án-ne瘦pi-pa，mā to̍h食ho͘飽chiah有法度行hiah遠ê路。咱chia附近kám有siáⁿ-mih所在chhōe有食mi̍h？」A明應講：「附近有溪á，咱來去看māi--leh，kám好？凡勢ē-tàng lia̍h kóa魚！」「Ĕ，有魚thang lia̍h，你chăng nah ē iau kah倒tī路邊？」「我to技術bái...。」

2人款款--leh to̍h出門，路--ni̍h tn̄g tio̍h A明in厝邊ê伯--á，伯--á真好禮kā A明sio借問：「Khong明，lín朋友來chhōe 你chhit-thô o͘h？」A明口氣kài正經kā伯--á應：「我叫A明，mā ē-tàng叫我烏狗兄，mài叫我Khong明，gún chit-má beh去溪á邊lia̍h魚。」凡勢是A明tiāⁿ leh kah厝邊隔壁講「天下萬民」ê tāi-chì，chiah ē去hông hō chit lō偏名。伯--á koh應：「好--lah Khong明，m̄-thang kui kang khut tī厝讀冊讀kah頭殼khong-khong，ài加減á出門行踏，lín路--ni̍h to̍h khah細jī--leh。」A郎知影Khong明chit ê偏名已經hông叫tiâu--leh-ah，A明khah án-chóaⁿ反抗mā無khah-choa̍h，lóng ke了工--ê niâ。

2 ê人行tī林á內，A郎目睭金，siòng tio̍h 1位生kài chē番薯葉á，kā A明講：「Khah òaⁿ--leh咱ē-tàng來chia掘番薯。」路--ni̍h koh看tio̍h芋á hâm kài chē款野生ê菜蔬kah果子，講：「Lín chia ē-tàng食ê mi̍h hiah chē，你nah ē iau--tio̍h？」A明應講：「我無hit款顧腹肚ê冊...。」「...無要緊，我bat，我kā你教。」「主公to̍h是主公，有夠gâu，án-ne我以後免驚á ē iau--tio̍h-ah！」A明感激kah目屎kiōng beh流--落-來。

來到溪á邊，A郎看tio̍h魚á bē少，tī水--ni̍h siû kah kài自在，石頭縫mā有bih蝦á，明明to̍h有hiah chē魚蝦thang lia̍h，是án-chóaⁿ...，oa̍t頭目睭金金lia̍h A明看，A明知影A郎teh siūⁿ siáⁿ，細細聲á講：「我...，我技術bái...。」A郎聽A明án-ne講，先taⁿ頭看天，thó͘ 1 kháu大khùi，sòa--lòe chiah笑笑á kā A明講：「無要緊，我kā你教...。」

A郎liâu落去水--ni̍h，馬勢khiā chāi，木刀雙手gia̍h koân過頭殼頂，屈勢chhiâu好，to̍h無koh tín動。無jōa久，有魚á siû到伊刀phah ē tio̍h ê所在，A郎出力phut--lòe，1尾魚已經kòng--死，hiat hō͘ A明清腹內，koh叫A明tī岸邊起火hang魚á，A郎koh繼續lia̍h魚lia̍h kah有夠thang食，to̍h liâu去石á縫邊lia̍h蝦á。蝦á tú tio̍h危險ē倒彈，ài用雙手去圍伊ê前後，擋tī頭前hit手nā lia̍h無，蝦á倒彈ê時另外hit手to̍h ài kā蝦á sa ho͘ tio̍h，目睭ài金手ài mé，特別ài細jī--ê是蝦頭尖尖ē kâng chha̍k，lia̍h ê時siuⁿ出力a̍h是勢面m̄ tio̍h，ē chha̍k kah流血流滴。Án-ne無閒--1-時-á mi̍h-kiāⁿ已經有夠2 ê人食，to̍h去岸頂hâm A明做夥hang chia ê魚蝦。Che魚蝦lóng現流á，so鹽去hang to̍h是siāng chán ê滋味，尤其是2 ê人勞動了pî-thó͘ tng khui，食kah真滿足。A明ná o-ló好食ná怨嘆講：「我kan-na知影thang讀冊，過日要緊ê tāi-chì bat無半項，莫怪去hông叫Khong明。」A郎笑笑á ka應講：「無要緊--lah，咱koh有kài chē機會做夥來研究。」2人食飽了後，A郎koh落水phah魚，交帶A明khau鱗破pêng，一半beh做ian魚，一半曝魚干，thang chah leh路--ni̍h食。Chia ê tāi-chì無閒kàu 1 ê khám-chām，日頭已經beh落山，siuⁿ òaⁿ ē無khoàiⁿ路，in 2 ê人魚á款款--leh，to̍h先轉去厝。

A-lông chim-chiok ka khòaⁿ, chit ê o͘-káu-hiaⁿ bīn-lō͘-á koh chin iân-tâu, to̍h sī ba̍k-thâu sió-khóa-á kat-kat, iu-chhiû iu-chhiû ê hêng, lâu 2 phiat chhùi-chhiu, sèng-keh sèng-keh, o͘-káu-hiaⁿ chit 3 jī sī kiò ē-tit-kòe. Chhēng 1 su pe̍h-sek ê tn̂g-phàu, hoān-sè sī chòe-kīn khah lo̍k-phek, tn̂g-phàu kō kah 1 chhok 1 chhok o͘-o͘ lóng bô chéng-lí. A-lông kóng: “O͘-káu-hiaⁿ, lí tòa tī tó ūi? Góa sàng lí khì lín tau hioh-khùn hó--bô?” A-bêng kóng: “Kiò góa A-bêng to̍h hó, gún tau tī thâu-chêng ti̍t-ti̍t khì, chhiáⁿ-lâi gún tau hōng-tê!” 2 lâng chiū án-ne iân-lō͘ khai-káng iân-lō͘ tùi A-bêng in chhù--khì. Bô jōa kú, kiâⁿ kàu lūn-téng, kan-na khòaⁿ tio̍h kúi keng jîn-ke-chhù, to̍h sī bô khòaⁿ tio̍h bo̍k-tiûⁿ. A-bêng chhiú pí hit keng sè-sè-keng-á ê chháu-chhù, kóng: “Hit keng to̍h sī gún tau, chhiáⁿ ji̍p-lâi chē.” Kiâⁿ kah chhù-lāi, kan-na khòaⁿ tio̍h 1 tè toh-á, bô í-á, téng-bīn khǹg tê-kó͘ kah au-á, 1 kóa sù-siông ū teh iōng ê ke-si khǹg tī piah-kak, chéng-chê chéng-chê, lēng-gōa 1 pêng ê chhù-kak chhu kài chē tiū-chháu, èng-kai to̍h sī khùn tī tiū-chháu téng-bīn chò bîn-chhn̂g. Chheh kài chē, chéng-chê chéng-chê kúi-nā tha̍h khǹg tī piah-kak.

2 lâng chē tī toh-á piⁿ, A-lông mn̄g: “A-bêng, lí chò siáⁿ khang-khòe?” Ìn kóng: “Góa sī tha̍k-chheh-lâng, siūⁿ beh chò kun-su.” Sòa--lòe A-bêng soah ti̍t-ti̍t kóng, kóng bē soah, “...Kóng tio̍h tī-kok..., chit ê bîn-seng hok-lī..., ...peh-sèⁿ bē-sái ho͘ iau--tio̍h...,” A-lông thàn A-bêng lim tê jūn-âu ê sî siūⁿ beh chhah ōe, kan-na kóng chhut: “Góa teh siūⁿ....” A-bêng soah sûi chiap lo̍h-khì kóng: “Chúi-lī kiàn-siat mā kài iàu-kín, chúi ū-kàu ēng chiah ū hó nî-tang..., ...hit sî thian-hā sam-hun..., chia̍h bē pá sī beh án-chóaⁿ sio-chiàn...,” A-lông bô kóng soah ê ōe, chí-hó thun lo̍h âu. Kóng kàu sio-chiàn ê sî, A-lông í-keng teh se̍h-sîn, kóng kàu “Thian-hā bān-bîn” ê sî, A-lông í-keng chhiú thuh tī ē-hâi teh tuh-ku, tuh--leh tuh--leh tuh 1 ē siuⁿ tōa-la̍t, chhiú thut--khì, ē-hâi soah khì kho̍k tio̍h toh-á, A-bêng chiah chhin-chhiūⁿ hôe-hûn--ā án-ne, kā A-lông hōe sit-lé, “Chin pháiⁿ-sè! Góa kiàn-nā kóng tio̍h chia ê tāi-chì, lóng siuⁿ ke̍k-tōng, ē kóng kah m̄ chai-iáⁿ lâng.” A-lông chhiò-chhiò--à, ìn kóng bô iàu-kín, sòa--lòe to̍h kā ka-tī sī án-chóaⁿ lâi-kàu chia, sī án-chóaⁿ beh khì Lâm-tó phah pháiⁿ-lâng ê tāi-chì siông-sè kóng hō͘ A-bêng thiaⁿ, iau-chhiáⁿ A-bêng chò-tīn khì. A-bêng kóng: “Góa sī teh tán 1 ê hó chú-kong lâi iau-chhiáⁿ, beh chò kun-su kiù thian-hā bān-bîn bô m̄ tio̍h, m̄-koh he chheh siá kóng chú-kong to̍h ài lâi góa chit-keng chháu-chhù chhiáⁿ góa 3 pái, góa chiah ē-tàng chhut-soaⁿ, nā bô góa to̍h chin sit-khùi!” “Chhut-san lah, chhut-soaⁿ ì-sù bô kāng-khoán!” “Sit-lé sit-lé, góa iû-koh kóng m̄-tio̍h--ah!” “Bô án-ne--lah, góa koh chhiáⁿ lí chia̍h 3 lia̍p chu̍t-bí oân-á, 1 lia̍p chún-chò iau-chhiáⁿ 1 piàn, án-ne ē thong kòe--bô?” A-bêng sûi ìn kóng: “Chú-kong chāi-siōng, siū A-bêng it pài!” “Chiâⁿ hó chiâⁿ hó, án-ne góa to̍h ū phōaⁿ--ā, to-siā lí tah-èng.” A-lông kài hoaⁿ-hí, án-ne koh lâi lō͘--ni̍h ū lâng chò-phōaⁿ, it-tēng ke chin chhù-bī, mā thèng-hó sio-chiàu-èng, a-bú ū kau-tài che oân-á kài iàu-kín, chit-má chiah chai chiah ū-hāu.

Chit mê, 2 ê lâng chhōe tio̍h phōaⁿ, khai-káng chin kú, it-ti̍t kàu goe̍h-niû peh kah koân-koân-koân ê sî-chūn, chiah khì tiū-chháu tui téng-bīn tó--leh, khùn--khì.

Keh-tńg-kang, 2 lâng cheng-sîn, A-lông kóng: “Lán 2 ê lâng beh tàu-tīn khì Lâm-tó, án-ne góa chia ê oân-á bô-kàu thang chia̍h, lán ài khì chhoân kóa mi̍h-kiāⁿ chah--leh, chiah thang chhut-hoat. Lí án-ne sán-pi-pa, mā to̍h chia̍h ho͘ pá chiah ū hoat-tō͘ kiâⁿ hiah hn̄g ê lō͘. Lán chia hū-kīn kám ū siáⁿ-mih só͘-chāi chhōe ū chia̍h-mi̍h?” A-bêng ìn kóng: “Hū-kīn ū khe-á, lán lâi khì khòaⁿ-māi--leh, kám hó? Hoān-sè ē-tàng lia̍h kóa hî!” “Ĕ, ū hî thang lia̍h, lí chăng nah ē iau kah tó tī lō͘-piⁿ?” “Góa to ki-su̍t bái....”

2 lâng khoán-khoán--leh to̍h chhut-mn̂g, lō͘--ni̍h tn̄g tio̍h A-bêng in chhù-piⁿ ê peh--á, peh--á chin hó-lé kā A-bêng sio-chioh-mn̄g: “Khong-bêng, lín pêng-iú lâi chhōe lí chhit-thô o͘h?” A-bêng kháu-khì kài chèng-keng kā peh--á ìn: “Góa kiò A-bêng, mā ē-tàng kiò góa o͘-káu-hiaⁿ, mài kiò góa Khong-bêng, gún chit-má beh khì khe-á piⁿ lia̍h hî.” Hoān-sè sī A-bêng tiāⁿ leh kah chhù-piⁿ keh-piah kóng “Thian-hā bān-bîn” ê tāi-chì, chiah ē khì hông hō chit lō phian-miâ. Peh--á koh ìn: “Hó--lah Khong-bêng, m̄-thang kui kang khut tī chhù tha̍k-chheh tha̍k kah thâu-khak khong-khong, ài ke-kiám-á chhut-mn̂g kiâⁿ-ta̍h, lín lō͘--ni̍h to̍h khah sè-jī--leh.” A-lông chai-iáⁿ Khong-bêng chit ê phian-miâ í-keng hông kiò tiâu--leh-ah, A-bêng khah án-chóaⁿ hoán-khòng mā bô-khah-choa̍h, lóng ke liáu-kang--ê niâ.

2 ê lâng kiâⁿ tī nâ-á lāi, A-lông ba̍k-chiu kim, siòng tio̍h chi̍t-ūi seⁿ kài chē han-chî-hio̍h-á, kā A-bêng kóng: “Khah òaⁿ--leh lán ē-tàng lâi chia ku̍t han-chî.” Lō͘--ni̍h koh khòaⁿ tio̍h ō͘-á hâm kài chē khoán iá-seng ê chhài-se kah kóe-chí, kóng: “Lín chia ē-tàng chia̍h ê mi̍h hiah chē, lí nah ē iau--tio̍h?” A-bêng ìn kóng: “Góa bô hit khoán kò͘ pak-tó͘ ê chheh....” “...Bô-iàu-kín, góa bat, góa kā lí kà.” “Chú-kong to̍h sī chú-kong, ū-kàu gâu, án-ne góa í-āu bián-kiaⁿ-á ē iau--tio̍h-ah!” A-bêng kám-kek kah ba̍k-sái kiōng beh lâu--lo̍h-lâi.

Lâi kàu khe-á piⁿ, A-lông khòaⁿ tio̍h hî-á bē chió, tī chúi--ni̍h siû kah kài chū-chāi, chio̍h-thâu-phāng mā ū bih hê-á, bêng-bêng to̍h ū hiah chē hî-hê thang lia̍h, sī án-chóaⁿ..., oa̍t-thâu ba̍k-chiu kim-kim lia̍h A-bêng khòaⁿ, A-bêng chai-iáⁿ A-lông teh siūⁿ siáⁿ, sè-sè-siaⁿ-á kóng: “Góa..., góa ki-su̍t bái....” A-lông thiaⁿ A-bêng án-ne kóng, seng taⁿ-thâu khòaⁿ thiⁿ, thó͘ chi̍t-kháu tōa-khùi, sòa--lòe chiah chhiò-chhiò-á kā A-bêng kóng: “Bô-iàu-kín, góa kā lí kà...”

A-lông liâu lo̍h-khì chúi--ni̍h, bé-sè khiā chāi, ba̍k-to siang-chhiú gia̍h koân kòe thâu-khak-téng, khut-sè chhiâu hó, to̍h bô koh tín-tāng. Bô jōa kú, ū hî-á siû kàu i to phah ē tio̍h ê só͘-chāi, A-lông chhut-la̍t phut--lòe, chi̍t-bóe hî í-keng kòng--sí, hiat hō͘ A-bêng chheng pak-lāi, koh kiò A-bêng tī hōaⁿ piⁿ khí-hóe hang hî-á, A-lông koh kè-sio̍k lia̍h hî lia̍h kah ū kàu thang chia̍h, to̍h liâu khì chio̍h-á phāng piⁿ lia̍h hê-á. Hê-á tú tio̍h hûi-hiám ē tò-tōaⁿ, ài iōng siang-chhiú khì ûi i ê chêng-āu, tòng tī thâu-chêng hit chhiú nā lia̍h bô, hê-á tò-tōaⁿ ê sî lēng-gōa hit chhiú to̍h ài kā hê-á sa ho͘ tio̍h, ba̍k-chiu ài kim chhiú ài mé, te̍k-pia̍t ài sè-jī--ê sī hê-thâu chiam-chiam ē kâng chha̍k, lia̍h ê sî siuⁿ chhut-la̍t a̍h sī sè-bīn m̄ tio̍h, ē chha̍k kah lâu-hoeh-lâu-tih. Án-ne bô-êng--chi̍t-sî-á mi̍h-kiāⁿ í-keng ū-kàu 2 ê lâng chia̍h, to̍h khì hōaⁿ-téng hâm A-bêng chò-hóe hang chia ê hî-hê. Che hî-hê lóng hiān-lâu-á, so iâm khì hang to̍h sī siāng chán ê chu-bī, iû-kî sī 2 ê lâng lô-tōng liáu pî-thó͘ tng khui, chia̍h kah chin boán-chiok. A-bêng ná o-ló hó-chia̍h ná oàn-thàn kóng: “Góa kan-na chai-iáⁿ thang tha̍k-chheh, kòe-ji̍t iàu-kín ê tāi-chì bat bô-pòaⁿ-hāng, bo̍k-koài khì hông kiò Khong-bêng.” A-lông chhiò-chhiò-á ka ìn kóng: “Bô-iàu-kín--lah, lán koh ū kài chē ki-hōe chò-hóe lâi gián-kiù.” 2 lâng chia̍h-pá liáu-āu, A-lông koh lo̍h-chúi phah hî, kau-tài A-bêng khau lân phòa pêng, chi̍t-pòaⁿ beh chò ian-hî, chi̍t-pòaⁿ pha̍k hî-koaⁿ, thang chah leh lō͘--ni̍h chia̍h. Chia ê tāi-chì bô-êng kàu chi̍t ê khám-chām, ji̍t-thâu í-keng beh lo̍h-soaⁿ, siuⁿ òaⁿ ē bô khoàiⁿ lō͘, in 2 ê lâng hî-á khoán-khoán--leh, to̍h seng tńg-khì chhù.