歡迎收聽「台語講怪奇」。
Sumer人ê英語是Sumerians，che是別人kā in hō ê名，in稱呼家己是烏頭人，因為in ê頭鬃是烏--ê，kah我kāng款，水噹噹。
Hńg，你頭毛已經白--ah neh，你有染--過，叫是我m̄知o͘h！
你頭毛chiah白--leh，你連目睭to白--ê，白目！
烏頭毛ê人種真chōe，kám有需要強調che？
In是beh強調講，烏頭人是外來--ê，in ê生張to̍h是kah在地人無kāng款。
人攏mā是beh強調講，我在地--ê，nah會有人teh強調講我外來--ê，是驚人chhōe伊問路nih！
Hèⁿ ā，奇怪hoⁿh，差不多teh 6500年前，Sumer文明to̍h親像香菇，po̍k--1-ē，雄雄出現tī人類ê歷史內底。
M̆？文明應該是慢慢á發展--起-來-ê，是án-nóa會講是雄雄出現？
你ài知影，現代ê Iraq南部hit片土地，是1 ê真歹生存ê所在。
Hia to̍h攏沙漠，規片攏全沙，欠水，本底to̍h khah歹生活。
雖罔是án-ne，m̄-koh teh古早時代，mā是有人tòa tī hia，一直到有1工，1陣外來ê人，來到hit ê所在。
「Eh！Lín來chia是beh創啥？阮chia ê水無夠lim ŏ͘！」
「Hăⁿ？水怎樣會無夠lim？Ah m̄是2條溪hiah大條？」
「你目睭青暝o͘h，kám無看tio̍h hit 2條溪，tī hiah遠ê所在，我ta̍k工kōaⁿ水to̍h kōaⁿ kah thèⁿ腿。」
Hit陣外來--ê，你看我，我看你，to̍h開始笑講：
「Hăⁿ？Kōaⁿ水？Nah會hiah戇？」
Chit時，to̍h看tio̍h hit陣烏頭人，家私chhoân好to̍h開始teh hia舞。
水庫--lah，運河--lah，khin-khin-khiang-khiang to̍h攏kā lín起好--ah，閣有kah噴泉--leh！
Nah有chiah簡單，無人kā in教，in to̍h會曉起水庫？
Hèⁿ ā，in ê智識，技術，攏是chhoân便便，規組chah--來-ê，我tăⁿ開始chiah會講，in ê文明是雄雄出現--ê。
Ah m̄ to̍h親像咱進前講--ê hit齣，印度ê死亡崙古城kāng款，1 ê現代化ê城市chhāi tī hia，m̄知tó位來--ê。
To̍h差不多是chit ê意思。
是講，in ê技術，是tī tó位學--ê？In chiah厲害，進前tòa ê所在，mā應該發展了chiâⁿ好--ā！
M̄知 neh，in進前是tòa tī tó位？是án怎beh離開故鄉，走來到chia，攏無人知影，橫直烏頭人to̍h開始tī chia建設，人類上早ê城市、學校，to̍h是in起--ê。
講tio̍h學校，我會記eh khah早tī學校bat學--過，Sumer人，mā有發明in家己ê文字，算是人類社會，上早ê 1款文字。
無錯，而且有挖tio̍h真chē，in hit ê時代ê文字。
Che我知影，因為in ê文字，是刻tī黏土枋頂頭，he bōe àu--去，會當保存到chit-má。
Hit當陣，in to̍h是the̍h 1支尖尖ê工具，kā文字刻tĕ黏土枋頂頭，kā hit塊枋á khǹg邊--á ho͘ ta，枋á to̍h會變kah tēng-kho̍k-kho̍k，成本kē，製作閣簡單。
M̄-koh chit ê方式欠點mā真chōe！
Ŏ͘？啥物欠點？
若tú-tio̍h落雨天，to̍h bōe-tàng kah人簽約，若無黏土枋m̄-nā bōe ta，凡勢規塊chŏaⁿ溶--去。
Hò͘，你nah會chiah戇，bē曉用火烘o͘h！
你chiah戇--leh，烘烘--leh，規塊燒燙燙，是beh án怎the̍h？
你teh邊--á小等--1-ē to̍h好--ā，論真講無等伊ta，mā是bē使--ā。
Hit ê時陣若行tī街á頭，m̄ tio̍h攏會看tio̍h 1陣人khiā teh路邊，tī hia kho̍k-kho̍k-á等。
小等--1-下是會án怎，生理kám有做hiah大？
你頭á講，有挖tio̍h chiâⁿ chōe in留--落-來ê文字，án-ne應該對烏頭人ê研究真有幫贊hōⁿ！
幫贊是有--lah，猶m̄-koh，黏土枋記錄ê內容，足chē物件，準講看有mā無路用。
看有，對in ê歷史to̍h有khah chōe ê認bat，nah會講無路用！
因為真chē文字，開時間去解讀，結果寫--ê是，菜頭1條25，豬肉1斤150，chit款日常生活ê物件。
Ah m̄ tio̍h bōe-su發票kāng款！
Hèⁿ ā，khah細塊ê黏土枋，親像咱chit-má ê信用卡hiah大niâ，用teh記錄交易ê資料，足成發票無錯。
Án-ne ài收ho͘好，若無，tio̍h 1千萬，結果摔歹--去to̍h無thang換--ā。
閣有chiâⁿ chē teh記錄，寫講今年種田收成jōa chē，in囝chit擺考試第幾名，chit寡li-li-khok-khok ê代誌，攏保存到taⁿ。
Án-ne講--起-來，in m̄ to̍h ta̍k-ê人攏bat字。
Eh！你閣翻頭ka想看māi，in ê文字若是chiah-nī-á普遍，百姓平常時to̍h the̍h來teh記錄生活，應該bē烏白寫hoⁿh！
你是beh強調講，in寫ê文字，是會當相信--ê？
Hèⁿ，我to̍h是chit ê意思。
你敢知，khah早專家bat發現1 ê文件，寫講in有1陣人，開刀kā病人目睭內有問題ê物件the̍h--出-來，hō͘伊閣會當看--tio̍h。
Hăⁿ？是真--ê a̍h是假--ê，siuⁿ hàm--lah！
真--ê ō͘，頂koân to̍h án-ne寫，害hit寡專家chhoah 1 tiô。
M̀，若準講chit件代誌是假--ê，án-ne應該閣有別項，會當證明in定定teh烏白寫ê物件--ā。
To̍h是無--mah，親像啥物外交文件，法律條文，攏有挖--tio̍h。
He攏是日常生活用會tio̍h--ê，bōe使烏白寫。
上重要--ê是，閣有挖tio̍h，kah烏頭人ê歷史，有關係ê文字！
好！In ùi佗位來--ê？是án怎chiah-nī-á厲害？Kám有寫？
Che m̄知neh，凡勢有寫，只是猶未挖--出-來。
M̄-koh，有挖tio̍h 1 ê chiâⁿ重要ê文件，記錄in ê國王，叫做啥物名，統治jōa chē年。
政治--lah，統治者--lah，確實蓋重要，一定ài寫--落-來。
我kā你講，hit份文件有jōa重要你知--無，chit-má攏總挖tio̍h 16份kāng款--ê neh！
Kám會是考試ê時陣，ta̍k-ke攏偷看kāng 1 ê同學ê答案？
1 ê人身軀邊，是beh án怎坐15 ê？Hit寡khó͘-pih是beh予tòa tī無kāng所在ê人，攏會當瞭解in ê歷史。
所擺是teh無kāng城市遺跡挖--tio̍h-ê！
怪奇ê代誌to̍h tī chia，伊頂頭寫講，第1 ê國王，是天頂來--ê！
Hó͘--ò͘！外星人！
閣有，頂頭寫講，頭起先有8 ê國王，1 ê紲1 ê，統治ê時間超過24萬年。
Ĕ？我有問題！
我知--lah，你頭殼有問題m̄！
M̄是--lah，我是beh問講，Sumer文明m̄是chiah 6千年？In 24萬年是teh tó位統治--ê？
M̀，chit ê問題chiâⁿ好，不而過che考試bē考，黏土枋頂頭無寫--ê，攏無重要。
Ah，臭彈--lah！
你感覺聽--起-來蓋臭彈，我會當了解，不過，he路尾有幾ê國王ê名，tī別ê民族ê歷史內面，真正有記--落-來。
24萬年，平均1 ê國王統治3萬年，閣是天頂來--ê，án-ne一定是外星人。
真chē人相信外星人chit ê講法，teh烏頭人ê記錄，有講tio̍h咱chit ê太陽系，有1粒惑星，叫做Ni-pí-luh。
Lim啤酒。
M̄是lim啤酒，是Ni-pí-luh，chit粒星se̍h太陽1 liàn ài 3600年。
Án-ne咱一般人是無法度thang看，m̄-koh Sumer人ê國王會當看幾nā擺。
烏頭人講，神明to̍h是ùi Ni-pí-luh來--ê，神明teh 45萬年前，創造人類。
若是外星人舞--ê，án-ne伊一定有目的。
有人推論講，外星人創造人類，是beh來替in挖金á。
Hăⁿ-à，咱人類ê祖先，hō͘外星人當做奴才o͘h！
Eh！神明叫你做代誌，你kám敢講無ài？
Heh heh，m̄敢，抑m̄-koh外星人ài金á beh創啥，beh the̍h去開o͘h！
金á m̄-nā是投資niâ，用tī工業方面，mā是足有價值ê物件neh！
Bōe seⁿ-sian，bōe hu--去，確實有伊ê價值，不而過，外星人kám無啥物設備，會當家己挖，to̍h閣飼hiah chōe人去替in挖。
我a̍h知，凡勢in to̍h khah無閒，叫奴才去替in挖，chhāi 1 ê國王tī hia管理to̍h好。
1 ê國王ài統治幾nā萬年，想--起-來mā是蓋辛苦。
Ká-ná hō͘人判無期--leh！
後--來-leh？
後--來to̍h做大水--ah，人類險hō͘水淹kah無--去，凡勢連國王to hông chhiâng-chhiâng--去。
Án-ne活--落-來ê人類tio̍h自由--ah！
你食khah bái--leh，liam-mi閣派新ê國王來--ah！
Hăⁿ--à？僥倖o͘h，人類ê祖先chiah-nī-á歹命！
做大水chit ê傳說，上早to̍h是ùi Sumer人chia出--來-ê，1點鐘60分，1 ê圓箍á 360度，攏是烏頭人發明--ê。
Ah m̄是1陣挖金á ê奴才，bat chiah chōe是beh創啥？
Chiah通知影幾點聽好下班--ā！
閣有1 ê趣味ê現象，本底1 ê國王攏統治幾若萬年，tī做大水了後，soah變做千外年，百外年，幾十年，無親像進前hiah長歲壽--ā。
予大水淹1-ē，長歲壽ê功能soah歹--去。
若講khah古早時ê國王是神，án-ne後--來ê國王to̍h慢慢á變做kah一般人kāng款。
若m̄是神明，to̍h無人驚--ā，無teh ka信táu。
自án-ne，Sumer ê王朝tī 4千外年前，因為戰爭，滅亡--ah！
古早時因為戰爭滅亡，che定定有--ê-lah，換作現代mā是kāng款--ā。
講tio̍h戰爭hoⁿh，我閣想tio̍h 1件代誌，當初發生Iraq戰爭ê時陣，美軍佔領烏頭人留--落-來ê Ur古城，足chē人講in chhōe tio̍h 1 ê門，會當kā人傳去別粒星球。
閣teh臭彈--ā，古城tī hia幾若千年，有好物á早to̍h hông搬了了--ah。
無 ŏ͘，1百冬前ê研究，chiah tī hit ê遺跡，發現1頂國王teh戴ê頭盔，頂頭竟然是鍍金--ê。
鍍金？Án-ne m̄-to̍h ài有電，拜託--eh，幾千年前neh！
Hèⁿ--ā，所擺人chiah會講，戰爭chiah開始，美國to̍h趕緊派軍隊去佔hit ê所在。Chhōe看有啥物好空--ê-無！
He聽--起-來tio̍h是烏白講--ê，tī沙漠內底，無位通bih，親像古城hit款khah koân ê所在，一定是先佔先贏--ê，khah早我做兵ê時陣hoⁿh。
好！Tòng--khài！Mài閣講你做兵ê時陣！
Eh！M̄是，你聽我講--1-ē-lah！
我是Niau-tāu，咱後回再會ŏ͘！
你聽我講--lah！我是Chiá-siông，eh，等--1-ē！
Hoan-gêng siu-thiaⁿ “Tâi-gí Kóng Koài-kî”.
Kin-á-ji̍t beh kā ta̍k-ke siāu-kài--ê, sī thiⁿ-téng lâi--ê Sumer bûn-bêng!
Sumer lâng ê Eng-gí sī Sumerians, che sī pa̍t-lâng kā in hō ê miâ, in chheng-ho͘ ka-tī sī O͘-thâu-lâng, in-ūi in ê thâu-chang sī o͘--ê, kah góa kāng-khoán, súi-tang-tang.
Hńg, lí thâu-mo͘ í-keng pe̍h--ah neh, lí ū ní--kòe, kiò sī góa m̄-chai o͘h!
Lí ê thâu-mo͘ chiah pe̍h--leh, lí liân ba̍k-chiu to pe̍h--ê, pe̍h-ba̍k!
O͘-thâu-mo͘ ê jîn-chéng chin chōe, kám ū su-iàu kiông-tiāu che?
In sī beh kiông-tiāu kóng, O͘-thâu-lâng sī gōa-lâi--ê, in ê seⁿ-tiuⁿ to̍h sī kah chāi-tē-lâng bô kāng-khoán.
Lâng lóng mā sī beh kiông-tiāu kóng, góa chāi-tē--ê, nah ē ū lâng teh kiông-tiāu kóng góa gōa-lâi--ê, sī kiaⁿ lâng chhōe i mn̄g-lō͘ nih!
Hèⁿ ā, kî-koài hoⁿh, chha-put-to teh 6500 nî chêng, Sumer bûn-bêng to̍h chhin-chhiūⁿ hiuⁿ-ko͘, po̍k--1-ē, hiông-hiông chhut-hiān tī jîn-lūi ê le̍k-sú lāi-té.
M̆? Bûn-bêng èng-kai sī bān-bān-á hoat-tián--khí-lâi-ê, sī án-nóa ē kóng sī hiông-hiông chhut-hiān?
Lí ài chai-iáⁿ, hiān-tāi ê Iraq lâm-pō͘ hit phiàn thó͘-tē, sī 1 ê chin pháiⁿ seng-chûn ê só͘-chāi.
Hia to̍h lóng soa-bo̍k, kui phiàn lóng choân soa, khiàm-chúi, pún-tóe to̍h khah pháiⁿ seng-oa̍h.
Sui-bóng sī án-ne, m̄-koh teh kó͘-chá sî-tāi, mā sī ū lâng tòa tī hia, it-ti̍t kàu ū 1 kang, 1 tīn gōa-lâi ê lâng, lâi kàu hit ê só͘-chāi.
“Eh! Lín lâi chia sī beh chhòng-siáⁿ? Gún chia ê chúi bô-kàu lim ŏ͘!”
“Hăⁿ? Chúi chóaⁿ-iūⁿ ē bô-kàu lim? Ah m̄-sī 2 tiâu khe hiah tōa tiâu?”
“Lí ba̍k-chiu chheⁿ-mê o͘h, kám bô khòaⁿ tio̍h hit 2 tiâu khoe, tī hiah hn̄g ê só͘-chāi, góa ta̍k-kang kōaⁿ-chúi to̍h kōaⁿ kah thèⁿ-thúi.”
Hit tīn gōa-lâi--ê, lí khòaⁿ góa, góa khòaⁿ lí, to̍h khai-sí chhiò kóng:
“Hăⁿ? Kōaⁿ-chúi? Nah ē hiah gōng?”
Chit sî, to̍h khòaⁿ tio̍h hit tīn O͘-thâu-lâng, ke-si chhoân hó to̍h khai-sí teh hia bú.
Chúi-khò͘--lah, ūn-hô--lah, khin-khin-khiang-khiang to̍h lóng kā lín khí-hó--ah, koh ū kah phùn-chôaⁿ--leh!
Nah ū chiah kán-tan, bô lâng kā in kà, in to̍h ē-hiáu khí chúi-khò͘?
Hèⁿ ā, in ê tì-sek, ki-su̍t, lóng sī chhoân piān-piān, kui-cho͘ chah--lâi-ê, góa tăⁿ khai-sí chiah ē kóng, in ê bûn-bêng sī hiông-hiông chhut-hiān--ê.
Ah m̄ to̍h chhin-chhiūⁿ lán chìn-chêng kóng--ê hit chhut, Ìn-tō͘ ê Sí-bông-lūn Kó͘-siâⁿ kāng-khoán, 1 ê hiān-tāi hòa ê siâⁿ-chhī chhāi tī hia, m̄-chai tó-ūi lâi--ê.
To̍h chha-put-to sī chit ê ì-sù.
Sī kóng, in ê ki-su̍t, sī tī tó-ūi o̍h--ê? In chiah lī-hāi, chìn-chêng tòa ê só͘-chāi, mā èng-kai hoat-tián liáu chiâⁿ hó--ā!
M̄-chai neh, in chìn-chêng sī tòa tī tó-ūi? Sī án-chóaⁿ beh lī-khui kò͘-hiong, cháu lâi kàu chia, lóng bô-lâng chai-iáⁿ, hoâiⁿ-ti̍t O͘-thâu-lâng to̍h khai-sí tī chia kiàn-siat, jîn-lūi siōng-chá ê siâⁿ-chhī, ha̍k-hāu, to̍h sī in khí--ê.
Kóng tio̍h ha̍k-hāu, góa ē-kì-eh khah chá tī ha̍k-hāu bat o̍h--kòe Sumer lâng, mā ū hoat-bêng in ka-kī ê bûn-jī, sǹg sī jîn-lūi siā-hōe, siōng-chá ê 1 khoán bûn-jī.
Bô-chhò, jî-chhiáⁿ ū ó͘ tio̍h chin chē, in hit ê sî-tāi ê bûn-jī.
Che góa chai-iáⁿ, in-ūi in ê bûn-jī, sī khek tī liâm-thô͘-pang téng-thâu, he bōe àu--khì, ē-tàng pó-chûn kàu chit-má.
Hit-tang-chūn, in to̍h sī the̍h 1 ki chiam-chiam ê kang-khū, kā bûn-jī khek tĕ liâm-thô͘-pang téng-thâu, kā hit tè pang-á khǹg piⁿ--á ho͘ ta, pang-á to̍h ē piàn kah tēng-kho̍k-kho̍k, sêng-pún kē, chè-chok koh kán-tan.
M̄-koh chit ê hong-sek khiàm-tiám mā chin chōe!
Ŏ͘? Siáⁿ-mih khiàm-tiám?
Nā tú-tio̍h lo̍h-hō͘-thiⁿ, to̍h bōe-tàng kah lâng chhiam-iok, nā bô liâm-thô͘-pang m̄-nā bōe ta, hoān-sè kui tè chŏaⁿ iûⁿ--khì.
Hò͘, lí nah ē chiah gōng, bē-hiáu iōng hóe hang o͘h!
Lí chiah gōng--leh, hang hang--leh, kui tè sio-thǹg-thǹg, sī beh án-chóaⁿ the̍h?
Lí teh piⁿ--á sió-tán--1-ē to̍h hó--ā, lūn-chin kóng bô tán i ta ,mā sī bē-sái--ā.
Hit ê sî-chūn nā kiâⁿ tī ke-á-thâu, m̄ tio̍h lóng ē khòaⁿ tio̍h 1 tīn lâng khiā teh lō͘-piⁿ, tī hia kho̍k-kho̍k-á tán.
Sió-tán--1-ē sī ē án-chóaⁿ, seng-lí kám ū chò hiah tōa?
Lí thâu-á kóng, ū ó͘ tio̍h chiâⁿ chōe in lâu--lo̍h-lâi ê bûn-jī, án-ne èng-kai tùi O͘-thâu-lâng ê gián-kiù chin ū pang-chān hōⁿ!
Pang-chān sī ū--lah, iáu-m̄-koh, liâm-thô͘-pang kì-lio̍k ê lōe-iông, chiok chē mi̍h-kiāⁿ, chún-kóng khòaⁿ ū mā bô-lō͘-iōng.
Khòaⁿ ū, tùi in ê le̍k-sú to̍h ū khah chōe ê jīn-bat, nah ē kóng bô-lō͘-iōng!
In-ūi chin chē bûn-jī, khai sî-kan khì kái-tho̍k, kiat-kó siá--ê sī, chhài-thâu 1 tiâu 25, ti-bah 1 kin 150, chit khoán ji̍t-siông seng-oa̍h ê mi̍h-kiāⁿ.
Ah m̄ tio̍h bōe-su hoat-phiò kāng-khoán!
Hèⁿ ā, khah sè tè ê liâm-thô͘-pang, chhin-chhiūⁿ lán chit-má ê sìn-iōng-khah hiah tōa niâ, iōng teh kì-lio̍k kau-e̍k ê chu-liāu, chiok sêng hoat-phiò bô-chhò.
Án-ne ài siu ho͘ hó, nā bô, tio̍h 1 chheng-bān, kiat-kó siak pháiⁿ--khì to̍h bô-thang ōaⁿ--ā.
Koh ū chiâⁿ chē teh kì-lio̍k, siá kóng kin-nî chèng-chhân siu-sêng jōa chē, in kiáⁿ chit-pái khó-chhì tē kúi miâ, chit kóa li-li-khok-khok ê tāi-chì, lóng pó-chûn kàu taⁿ.
Án-ne kóng--khí-lâi, in m̄ to̍h ta̍k-ê lâng lóng bat-jī.
Eh! Lí koh hoan-thâu ka siūⁿ khòaⁿ-māi, in ê bûn-jī nā sī chiah-nī-á phó͘-phiàn, peh-sèⁿ pêng-siông-sî to̍h the̍h lâi teh kì-lio̍k seng-oa̍h, èng-kai bē o͘-pe̍h siá hoⁿh!
Lí sī beh kiông-tiāu kóng, in siá ê bûn-jī, sī ē-tàng siong-sìn--ê?
Hèⁿ, góa to̍h sī chit ê ì-sù.
Lí kám chai, khah chá choan-ka bat hoat-hiān 1 ê bûn-kiāⁿ, siá kóng in ū 1 tīn lâng, khui-to kā pēⁿ-lâng ba̍k-chiu lāi ū būn-tê ê mi̍h-kiāⁿ the̍h--chhut-lâi, hō͘ i koh ē-tàng khòaⁿ--tio̍h.
Hăⁿ? Sī chin--ê a̍h-sī ké--ê, siuⁿ-hàm--lah!
Chin--ê ō͘, téng-koân to̍h án-ne siá, hāi hit-kóa choan-ka chhoah 1 tiô.
M̀, nā chún-kóng chit kiāⁿ tāi-chì sī ké--ê, án-ne èng-kai koh ū pa̍t-hāng, ē-tàng chèng-bêng in tiāⁿ-tiāⁿ teh o͘-pe̍h siá ê mi̍h-kiāⁿ--ā.
To̍h sī bô--mah, chhin-chhiūⁿ siáⁿ-mih gōa-kau bûn-kiāⁿ, hoat-lu̍t tiâu-bun, lóng ū ó͘--tio̍h.
He lóng sī ji̍t-siông seng-oa̍h iōng ē tio̍h--ê, bōe-sái o͘-pe̍h siá.
Siōng tiōng-iàu--ê sī, koh ū ó͘ tio̍h, kah O͘-thâu-lâng ê le̍k-sú, ū koan-hē ê bûn-jī!
Hó! In ùi tó-ūi lâi--ê? Sī án-chóaⁿ chiah-nī-á lī-hāi? Kám ū siá?
Che m̄-chai neh, hoān-sè ū siá, chí-sī iáu-bē ó͘--chhut-lâi.
M̄-koh, ū ó͘ tio̍h 1 ê chiâⁿ tiōng-iàu ê bûn-kiāⁿ, kì-lio̍k in ê kok-ông, kiò-chò siáⁿ-mih miâ, thóng-tī jōa chē nî.
Chèng-tī--lah, thóng-tī-chiá--lah, khak-si̍t kài tiōng-iàu, it-tēng ài siá--lo̍h-lâi.
Góa kā lí kóng, hit hūn bûn-kiāⁿ ū jōa tiōng-iàu lí chai--bô, chit-má lóng-chóng ó͘ tio̍h 16 hūn kāng-khoán--ê neh!
Kám sī khó-chhì ê sî-chūn, ta̍k-ke lóng thau-khòaⁿ kāng 1 ê tông-o̍h ê tap-àn?
1 ê lâng ê seng-khu piⁿ, sī beh án-chóaⁿ chē 15 ê? Hit-kóa khó͘-pih sī beh hō͘ tòa tī bô-kāng só͘-chāi ê lâng, lóng ē-tàng liáu-kái in ê le̍k-sú.
Só͘-pái sī teh bô kāng siâⁿ-chhī ûi-chek ó͘--tio̍h-ê!
Koài-kî ê tāi-chì to̍h tī chia, i téng-thâu siá kóng, tē 1 ê kok-ông, sī thiⁿ-téng lâi--ê!
Hó͘--ò͘! Gōa-chheⁿ-lâng!
Koh ū, téng-thâu siá kóng, thâu-khí-seng ū 8 ê kok-ông, 1 ê sòa 1 ê, thóng-tī ê sî-kan chhiau-kòe 24 bān nî.
Ĕ? Góa ū būn-tôe!
Góa chia--lah, lí thâu-khak ū būn-tê m̄!
M̄-sī--lah, góa sī beh mn̄g-kóng, Sumer bûn-bêng m̄-sī chiah 6 chheng nî? In 24 bān nî sī teh tó-ūi thóng-tī--ê?
M̀, chit ê būn-tê chiâⁿ hó, put-jî-kò che khó-chhì bē khó, liâm-thô͘-pang téng-thâu bô-siá--ê, lóng bô tiōng-iàu.
Ah, chhàu-tōaⁿ--lah!
Lí kám-kak thiaⁿ--khí-lâi kài chhàu-tōaⁿ, góa ē-tàng liáu-kái, put-kò, he lō͘-bóe ū kúi-ê kok-ông ê miâ, tī pa̍t ê bîn-cho̍k ê le̍k-sú lāi-bīn, chin-chiàⁿ ū kì--lo̍h-lâi.
24 bān nî, pêng-kun 1 ê kok-ông thóng-tī 3 bān nî, koh sī thiⁿ-téng lâi--ê, án-ne it-tēng sī gōa-chheⁿ-lâng.
Chin chē lâng siong-sìn gōa-chheⁿ-lâng chit ê kóng-hoat, teh O͘-thâu-lâng ê kì-lio̍k, ū kóng tio̍h lán chit ê Thài-iông-hē, ū 1 lia̍p he̍k-chhiⁿ, kiò-chò Ni-pí-luh.
Lim bì-luh.
M̄-sī lim bì-luh, sī Ni-pí-luh, chit lia̍p chhiⁿ se̍h Thài-iông 1 liàn ài 3600 nî.
Án-ne lán it-poaⁿ-lâng sī bô-hoat-tō͘ thang khòaⁿ, m̄-koh Sumer lâng ê kok-ông ē-tàng khòaⁿ kúi-nā pái.
O͘-thâu-lâng kóng, sîn-bêng to̍h sī ùi Ni-pí-luh lâi--ê, sîn-bêng teh 45 bān nî chêng, chhòng-chō jîn-lūi.
Nā sī gōa-chheⁿ-lâng bú--ê, án-ne i it-tēng ū bo̍k-tek.
Ū lâng chhui-lūn kóng, gōa-chheⁿ-lâng chhòng-chō jîn-lūi, sī beh lâi thè in ó͘ kim-á.
Hăⁿ-à, lán jîn-lūi ê chó͘-sian, hō͘ gōa-chheⁿ-lâng tòng-chò lô͘-châi o͘h!
Eh! Sîn-bêng kiò lí chò tāi-chì, lí kám káⁿ kóng bô-ài?
Heh heh, m̄-káⁿ, iáu-m̄-koh gōa-chheⁿ-lâng ài kim-á beh chhòng-siáⁿ, beh the̍h khì khai o͘h!
Kim-á m̄-nā sī tâu-chu niâ, iōng tī kang-gia̍p hong-bīn, mā sī chiok ū kè-ta̍t ê mi̍h-kiāⁿ neh!
Bōe seⁿ-sian, bōe hu--khì, khak-si̍t ū i ê kè-ta̍t, put-jî-kò, gōa-chheⁿ-lâng kám bô siáⁿ-mih siat-pī, ē-tàng ka-kī ó͘, to̍h koh chhī hiah chōe lâng khì thè in ó͘.
Góa a̍h chai, hoān-sè in to̍h khah bô-êng, kiò lô͘-châi khì thè in ó͘, chhāi 1 ê kok-ông tī hia koán-lí to̍h hó.
1 ê kok-ông ài thóng-tī kúi-nā bān nî, siūⁿ--khí-lâi mā sī kài sin-khó͘.
Ká-ná hō͘ lâng phòaⁿ bû-kî--leh!
Āu--lâi--leh?
Āu--lâi to̍h chò tōa-chúi--ah, jîn-lūi hiám hō͘ chúi im kah bô--khì, hoān-sè liân kok-ông to hông chhiâng-chhiâng--khì.
Án-ne oa̍h--lo̍h-lâi ê jîn-lūi tio̍h chū-iû--ah!
Lí chia̍h khah bái--leh, liam-mi koh phài sin ê kok-ông lâi--ah!
Hăⁿ--à? Hiau-hēng o͘h, jîn-lūi ê chó͘-sian chiah-nī-á pháiⁿ-miā!
Chò tōa-chúi chit ê thoân-soat, siōng-chá to̍h sī ùi Sumer lâng chia chhut--lâi-ê, 1 tiám-cheng 60 hun, 1 ê îⁿ-kho͘-á 360 tō͘, lóng sī O͘-thâu-lâng hoat-bêng--ê.
Ah m̄-sī 1 tīn ó͘ kim-á ê lô͘-châi, bat chiah chōe sī beh chhòng-siáⁿ?
Chiah thang chai-iáⁿ kúi-tiám thèng-hó hā-pan--ā!
Koh ū 1 ê chhù-bī ê hiān-siōng, pún-té 1 ê kok-ông lóng thóng-tī kúi-nā bān nî, tī chò tōa-chúi liáu-āu, soah piàn-chò chheng-gōa nî, pah-gōa nî, kúi cha̍p nî, bô chhin-chhiūⁿ chìn-chêng hiah tn̂g-hòe-siū--ā.
Hō͘ tōa-chúi im 1-ē, tn̂g-hòe-siū ê kong-lêng soah pháiⁿ--khì.
Nā kóng khah kó͘-chá-sî ê kok-ông sī sîn, án-ne āu--lâi ê kok-ông to̍h bān-bān-á piàn-chò kah it-poaⁿ-lâng kāng-khoán.
Nā m̄-sī sîn-bêng, to̍h bô-lâng kiaⁿ--ā, bô teh ka sìn-táu.
Chū án-ne Sumer ê ông-tiâu tī 4 chheng-gōa nî chêng, in-ūi chiàn-cheng, bia̍t-bông--ah!
Kó͘-chá-sî in-ūi chiàn-cheng bia̍t-bông, che tiāⁿ-tiāⁿ ū--ê-lah, ōaⁿ-chò hiān-tāi mā sī kāng-khoán--ā.
Kóng tio̍h chiàn-cheng hoⁿh, góa koh siūⁿ tio̍h 1 kiāⁿ tāi-chì, tong-chho͘ hoat-seng Iraq chiàn-cheng ê sî-chūn, bí-kun chiàm-niá O͘-thâu-lâng lâu--lo̍h-lâi ê Ur kó͘-siâⁿ, chiok chē lâng kóng in chhōe tio̍h 1 ê mn̂g, ē-tàng kā lâng thoân khì pa̍t lia̍p chheⁿ-kiû.
Koh teh chhàu-tōaⁿ--ā, kó͘-siâⁿ tī hia kúi-nā chheng-nî, ū hó mih-á chá to̍h hông poaⁿ liáu-liáu--ah.
Bô ŏ͘, 1 pah tang chêng ê gián-kiù, chiah tī hit ê ûi-chek, hoat-hiān 1 téng kok-ông teh tì ê thâu-khoe, téng-thâu kèng-jiân sī tō͘-kim--ê.
Tō͘-kim? Án-ne m̄-to̍h ài ū tiān, pài-thok--eh, kúi-chheng-nî neh!
Hèⁿ--ā, só͘-pái lâng chiah ē kóng, chiàn-cheng chiah khai-sí, Bí-kok to̍h kóaⁿ-kín phài kun-tūi khì chiàm hit ê só͘-chāi. Chhōe khòaⁿ ū siáⁿ-mih hó-khang--ê-bô!
He thiaⁿ--khí-lâi tio̍h sī o͘-pe̍h-kóng--ê, tī soa-bo̍k lāi-tóe, bô ūi thang bih, chhin-chhiūⁿ kó͘-siâⁿ hit khoán khah koân ê só͘-chāi, it-tēng sī seng chiàm seng iâⁿ--ê, khah-chá góa chò-peng ê sî-chūn hoⁿh.
Hó! Tòng--khài! Mài koh kóng lí chò-peng ê sî-chūn!
Eh! M̄-sī, lí thiaⁿ góa kóng--1-ē-lah!
Góa sī Niau-tāu, lán āu-hôe chài-hōe ŏ͘!
Lí thiaⁿ góa kóng--lah! Góa sī Chiá-siông, eh, tán--1-ē!
